таудағы барлау

таулы жерлердегі барлау қарсылас және алдағы қимыл-әрекеттер жүргізілетін аудандағы жергілікті жер туралы мәліметтерді жинау мақсатында кез келген жағдайларда ұйымдастырылып жүргізіледі. Барлауға қойылатын негізгі талаптар: барлау объектілері мен нысаналарының координаттарын анықтаудың мақсаттылығы, үздіксіздігі, белсенділігі, шапшаңдығы, жасырындылығы, анықтығы және нақтылығы болып табылады. Табылған мәліметтер барлау жүргізуге тапсырма жүктеген командирге мүмкіндігі болған барлық амалдармен беріледі. Ал ерекше маңызды мәліметтер дереу баяндалады. Бөлімшелерде барлау мәліметтері дайындық кезінде және ұрыс барысында бақылаумен, барлау торуылдарымен, жасырын тыңдаумен, шабуылдаумен, жергілікті тұрғындар мен босқындардан сұрастырумен, қолға түскен қарсылас құжаттарын, қару-жарақ үлгілерін, техникасын зерттеумен және басқа тәсілдер арқылы алынады. Сондай-ақ қарсылас туралы мәлімет көршілерден, қоса берілген бөлімшелерден және жоғары тұрған бастықтардан алынуы мүмкін. Барлауды ұйымдастыру кезінде батальон (рота) командирі барлаудың негізгі күшін қай объектілерге (бағытқа, ауданға) шоғарландыру керектігін, қандай мәліметтер, оларды қандай жолдармен және тәсілдермен, қай уақытта табу қажеттігін көрсетеді. Рота (взводтар) командирлері алынған нұсқаулар негізінде майдан шеп алдында (қапталда, тылда) өз күші және құралдарымен барлау жүргізуді ұйымдастырады, оларға тапсырма береді, басқарады, табылған мәліметтерді зерттейді және оны батальон штабына баяндайды. Таулы жерлерде әскерлердің қозғалысының және маневр жасауының қиындығына, сондай-ақ карталардың дәл болмауына байланысты жергілікті жерді барлау өте маңызды мәнге ие болады. Бұл тапсырма (міндет) төмендегілерді анықтаудан тұрады: әскерлердің түрлері, салалары үшін жолдың қолайлылығы; жолдан тыс қозғалыс қолайлылығының дәрежесі; маңызды биіктік пен шептер, жолда кездесетін бөгеттер сипаты және оларды айналып өту немесе жою мүмкіндіктері; қарсыластың тылы мен қапталына өтуге қолайлы кіре берістері. Таулы ауданның картасы — ірі масштабты карталары жергілікті жер туралы тек жалпы ұғым ғана бере алады. Оған қарап жол бойымен немесе жолдан тыс қозғалыс қолайлылығы дәрежесін анықтау мүмкін емес. Картаға қосымша әскери-географиялық бейнелеулерді, жергілікті тұрғындардың жауаптарын, сондай-ақ арнайы рекогносцировкаларды пайдалану қажет. Әскери барлауды таулы жерлерде барлау және ұрыстық барлау шолғындары, шолғыншы бөлімшелері (танкілер) және бақылау постылары жүргізеді. Барлау шолғыны барлау взводы құрамында жөнелтіледі. Барлау шолғыны өз бөлімшелерінен 15 км, ал барлау жасағынан жіберілген шолғын басты күштен 10 км-ге дейін қашықтықта әрекет жасайды. Ұрыстық барлау шолғыны мотоатқыштар (танк) взводы құрамында жіберіледі. Ол майдан алдында немесе бөлімшенің қапталдарының бірінде оны бақылаумен қамтамасыз ететін және атыспен қолдай алатын қашықтықта әрекет жасайды. Барлаудың ең көп тараған түрі бақылау болып табылады. Қарсыласты бақылау ұрыстың барлық түрінде ұйымдастырылады және оны бөлімше командирінің өзі, бақылау постылары, рота бақылаушылары, ату құралдарының есептоптары үздіксіз жүргізеді. Таудағы бақылауды ұйымдастыру тау ерекшелік-терін есепке ала отырып, қарсыласты анық көруді қамтамасыз етуі тиіс. Бақылау постылары мен бақылаушылар майдан мен оның тереңдігіне ғана емес, жақын кіреберістерді анық шолу мақсатында биіктікте де орналасады. Жергілікті жерді жота, асу, аңғар, шатқал, ойпаттар бойымен қарастыруға болатын пункттерді табу өте тиімді болып саналады. Әуе қарсыласын бақылауды зениттік бөлімшелердің әуе бақылау посттары, бөлімшенің бақылау посты, сондай-ақ бақылау посттары және бақылаушылар жүргізеді. Радиолокациялық және химиялық бақылауды батальондар мен роталардың химиялық бақылау посттары жүргізеді. Бақылау посты екі-үш бақылаушыдан тұрады, олардың біреуі аға бақылаушы болып тағайындалады. Пост бақылау аспаптарымен, ірі масштабты карта немесе жергілікті жер сызбасымен, бақылау журналымен, компаспен, сағаттармен, байланыс, хабарлау белгілерін беру және жарықтандыру құралдарымен, ал химиялық бақылау посты жоғарыдағылармен қатар, химиялық және радиациялық барлау аспаптарымен жабдықталады. Түнде және көру шектеулі жағдайларда бақылау жасырын тыңдаумен толықтырылады. Бұл міндет бақылаушыларға немесе құрамында 2—3 барлаушысы бар арнайы қойылған посттарға да жүктелуі мүмкін. Таулы жерлерде әскерлер қозғалысы немесе инженерлік жұмыстар жасау кезінде пайда болатын дыбыстар тегіс жерге қарағанда мейлінше үлкен қашықтықта қабылданады. Таулы жерлерде тосқауылдар мен шабуылдаулар кең қолданылады. Тосқауыл тұтқындарды, құжаттарды, қарсыластың қару-жарағы мен техника үлгілерін алу мақсатында, ал шабуылдау, сонымен қатар қарсыластың маңызды объектілерін жою (істен шығару) мақсатында жүргізіледі. Тосқауылды құру үшін взвод күшіне дейін барлау бөлімшесі немесе арнайы іріктелген сержанттар мен сарбаздар тобы тағайындалады. Жолдар мен сүрлеу-соқпақтардың аз болуы тосқауылды ұйымдастыруға орын таңдап алуды жеңілдетеді. Шабуылдау барлау жүргізетін бөлімшенің толық күшімен, не бір бөлігімен жүргізіледі. Таулы жердегі барлаудың көп тараған тәсілдерінің бірі іздеу болып табылады. Іздеу таулы жағдайларда таңсәріде, күн батарда немесе көру шектелген жағдайларда жүргізіледі. Іздеу объектісін зерттеумен қатар оның кіре берісі мен кедергілер сипатын анықтау керек. Бұл мақсатта тау жабдықтары көмегімен әр түрлі бөгеттерді өту кезіндегі қимылдарды тез және шусыз орындауға үйретілген барлаушылар жіберіледі. Радиолокациялық барлауды жер үсті жылжымалы нысаналарының радиолокациялық барлау посттары жүргізеді. Инженерлік барлауды әскери-барлау органдары мен инженерлік әскерлерге қоса берілген бөлімшелер жүргізеді. Радиолокациялық және химиялық барлауды арнайы даярланған бөлімшелер (экипаждар, есептоптар) жүргізеді. Артиллериялық барлауды штаттық және қоса берілген артиллериялық бөлімшелер жүргізеді. Таулы жерлерде қимыл жасау кезінде батальон (рота) күзеті өз әскерлерінің орналасу немесе қимыл-әрекет жасау ауданына қарсылас барлауының еніп кетпеуін, оларға қарсыластың жер үсті күшінің, әуе десантының, диверсиялық барлау тобының кенеттен шабуылдауын болдырмау және күзетілетін бөлімшелерге жазылу немесе ұрысқа әзірлікке келтіру және ұрысқа кіру үшін уақыт беру, қолайлы жағдайлармен қамтамасыз ету мақсатында ұйымдастырылып, жүзеге асырылады. Күзету органдары құрамында қопарғыш құралдар мен шанц аспаптары бар инженерлік бөлімшелер жеткілікті мөлшерде болуы керек. Таулы жағдай жол және қопару ісінің мәнін арттырады. Таулы жерде қозғалысқа бөгеулер тек қарсылас құрған кедергілерден ғана емес, табиғи бөгеттерден де (үйінділер, жол шайылуы, көпір бұзылуы) болуы мүмкін. Жолдардың тез қалпына келтірілуі әскери күзетке қоса берілген инженерлік бөлімшелердің шұғыл, нақты қимылдарына байланысты.